Skip to content Skip to footer

Músika ku influensha Afrikano

MMúsika ku influensha Afrikano ta lo siguiente: 

  • Tambú 
  • Tumba i tumba di karnaval 
  • Seú 
  • Muzik di Zumbi 
  • Kantika di trabou 

Tambú 

Tambú ta un kreashon kurasoleño di Afrikanonan sklabisá, prinsipalmente di e parti Congo di Afrika. Tambe e ta un meskla di tribu, religion, kanto, balia i músika di diferente kultura di Afrika Oksidental.

Tambú ta músika i kustumber di fin di aña, pa e periodo rònt òktober pa desèmber. Tambú su meta ta: kambia suèltu i manda fuku bai. Tambú ta trese prosperidat. Ta toka tambú ademas pa yama áwaseru, komo ku tambú tabata un manera pa drenta den kontakto ku nubia i áwaseru. Temporada di tambú ta kuminsá pareu ku temporada di plantamentu ku ta kuminsá den luna di sèptèmber/òktober. Ku slanan rítmiko ta produsí zonidonan ku ta imitá mal tempu ku welek i bos. Tambe tabata tin e kerensia ku balia tambú soda ta yuda kore ku fuku for di kurpa.

E e instrumèntnan ku ta toka tambú kuné  ta : barí – kueru – tobo – i boko. E músika di tambú ta polirítmiko. Pasobra diferente ritmo huntu ta forma unu

Tambú potrèt Archivo Nashonal

For di tempu di sklabitut te ku siglo pasá ainda balia di tambú tabata prohibí pa Gobièrnu i Iglesia Katóliko. Komo desendiente di kultura Oropeo nan no tabata gusta tambú. Den tekstonan di tambú tabata kanta protestá kontra opreshon di doñonan di katibu. Tambú tabatin e forsa pa uni pueblo. Ora tabata toka tambú ta aglomerashon masha grandi mes di hende sa forma.

Tambú ta manifestá su mes den diferente forma: 

  • Tambú riba kaya òf un lugá públiko manera kaya, mondi, riba seru, plenchi. Esaki tabata kuminsá spontáneo òf ta anunsiá nan delantá. 
  • Tambú na kas den sala òf adrei. Dilanti kas òf bou kualke palu. 
  • Tambú di famia ku ta un evento chikí kaminda tin biaha ta hasi músika sin bari òf chapi, tabata por ehèmpel bati riba mesa. Asta tabata hür kas pa tene tambú. 
  • Tambú di paranda e promé dianan promé ku aña bòltu. 

Baile di tambú tabata den diferente forma: 

  • tambú di pleizir 
  • tambú di fiesta 
  • tambú kombidá 
  • tambú señorita
  • ambú di sanka
  • ambú di tarai 

Un forma partikular ku tabata manifestá tambú ta di forma skibi riba banderita. Bandera ta un papelitu di kolo hel, oraño òf bèrdè di ± 4 pa 10 cm ku un teksto kòrtiku di plak riba dje. Ta pega nan na renchi di rama di koko. Den temporada di tambú tabata bende e renchinan aki spesialmente den Punda. Kantadónan di tambú tabata kanta e tekstonan aki. E tekstonan tabata puña sin menshoná nòmber. 

Tur hende ku ke kanta tambú por partisipá. Esun ku ke kanta ta djis pone su man na boka di e kantadó i e ta haña chèns pa kanta. Esaki nan ta yama: Pidi Boka. Esun ku ke toka tambú ta djis pone su man riba e kueru di bari. Esaki nan ta yama: lanta tokadó. 

Tabata usa tambú tambe pa kritiká sierto susesonan manera ladronisia, hòrtamentu di kabritu, korupshon, kòrtamentu di orea i mal gobernashon. Ta usa tambú tambe pa solushoná pleitu i konflikto. Tambú tambe ta traha terapéutiko. Pa medio di balia òf kanta tambú un persona por libra su mes di frustrashonnan. Asina e por deskargá frustrashonnan ku el a wanta aden durante hinter aña. 

E baile di tambú mester baila kara kara pa otro, sin yega muchu serka di otro. Den kaso ku un hòmber mishi ku e muhé, durante e baile di tambú, e muhé ta push’e.  

Kantadónan di tambú konosí tabata: Bernadri, Betorin, Bea Kalukijt, Anna Lollo, Colá Susanna , (Shon Colá). Chechi Petoron, Petronilia Coco (Petoi). Bennie, Norma Gosepa, Cira di Montaña i Basilèl.  

Pa lesa mas informashon por lesa e buki di Rene Rosalia: Represhon di Kultura : E lucha di tambú.

Tumba tradishonal

Tumba tradishonal ta konosí na Kòrsou for di siglo 19. Tumba su orígen ta di Congo Afrika Tumba ta músika di dibertishon. Kuné ta animá fiesta i pasa ratunan kontentu. Ku tumba tabata kanta suseso di bida sosial di tur dia. Ku tumba ta tira puña i ehersé kritiká sosial.  Tumba tradishonal kontrali na tambú no ta kai den e género di músika ritual. Tumba kontrali na tumba di karnaval no ta mara na un periodo spesífiko di aña. Den tumba tambe nan ta usa e instrumento tambú, pero no komo instrumento prinsipal. Tumba ta un baile tambe. 

E músika di tumba ta polirítmiko inkluyendo membrafono, e instrumènt di kuerdo. Diferente ritmo ta toka huntu i pareu pa krea e unidat tumba. Improvisashon ta forma parti importante di tuma, di parti di kantante pero tambe di instrumènt.  

Tumba a manifestá den diferente forma:

  • Komo bembe na kas di famia òf bario. Nan ta toka tumba te mainta. Un kantante ku un kaha òf wea òf bleki di korozin. Un persona ku dos pida palu pa bati riba otro òf un fòrki bieu ku un bleki di lechi. Ku batimentu di man e kantadó ta pregoná i serena e tumba te manisé. 
  • Den lugá públiko ku instrumento. Na Bándariba ku wiri i benta òf ku raspu i sinfonia di boka òf man. 
  • Den kantika di trabou. E kanto yama: gruña òf kantika di bati mukel. Kantikanan ku trahadónan tabata usa ora nan tabata koba wama na Nieuwpoort. E kantikanan di struktura di tumba sera. 
  • Den konstelashon di muzik di zumbi. Aki e tumba di dos banda ta toka un ritmo kontra, kaminda e instrumèntnan di heru ta wanta e klave. 
  • Den forma di típiko kaminda instrumènt di kuèrdè ta dominan. 
  • Tumba ta zona den kaha di òrgel. Ora ta toka tumba ku kaha di òrgel ta enfatisá e ritmo tokando ku man, patras riba lomba di e kaha. 

Baile di tumba ta move sintura. E baile tin su reglanan. Den su figuranan tin elemento Oropeo kaminda e hende hòmber ta tene e hende muhé ku su man na su lomba, stail di richtingwijzer. Balia di tumba ta un balia di espasio. Ta balia i keda na mesun lugá, Ta balia bira rònt, koncha bai un distansia bini bek. E hende hòmber ta balia riba su kurpa ku e hende muhé na un distansia. E músika di tuma ta kuminsá habri despues e ta sera. E balia ta kuminsá habri kaba e ta sera. 

For di aña 1971 tumba a bira e músika ofisial di karnaval di Kòrsou. E tumba di karnaval ta un género nobo. E promé 10 añanan nan tabata toka tumba tradishonal den marcha di karnaval.   Despues a nanse un género nobo ku ta tumba di karnaval.

Seú

Seú ta ta kai bou di músika ritual ya komo ku ta trata di músika di gradisimentu. Ku músika i kanto di seú tabata gradisí Dios pa e kosecha risibí. Kantikanan di kosecha ta yama seú. Seú ta banda di e selebrashon tambe nòmber di un instrumento ku ta konsistí di un tobo di awa kaminda un kalbas bashí ta drif. Nan ta toka e instrumento aki ku dos palu. Ora nan ta toke ku nan dedenan. Nan ta yam’e bastèl. 

Músika seú nan ta toka ku chapi. E palabra wapa tin di aber ku e manera di balia. Bo ta baila segun ku bo ta kana ora di kosecha di maishi.  E hendenan tabata kanta i wapa hiba e kosecha mangasina (depósito). Esaki nos ta yama seú chikí. Tur hende tabata kanta kantika di seú. Un kantadó tabata kanta un liña i sobrá hendenan huntu tabata ripití un rospondi / kontesta. Algun hòmber tabata hasi muzik ku kachu i chapi (òf agan) i hopi biaha tambe ku un tambú chikitu aserka.

Seú ta realmente un fiesta di yama danki. E kantikanan di seú tabata bai tokante e kosecha. Na kaminda e muhénan tabata karga maishi den makutu riba kabes, miéntras e hòmbernan tabata karga maishi na saku. I naturalmente e banderanan di maishi na stèngel mará huntu no por a falta den e parada! Ántes ora tur maishi yega mangasina, e fiesta grandi di seú ta sinta. Tur habitante di plantashi i hopi bishitante tabata balia, kome i bebe te lat den mardugá!  

Baila di seú nos ta yama wapa. Seú a wapa di kunuku di maishi, bonchi ku pampuna pa kas di e doño di kunuku. Pues seú ta pa move di un lugá pa otro. Seú ta sigui toka ora e yega kas. Nan ta bisa: Seú ta sinta.

Un teksto di kantika di seú ta lo siguiente:

Wan polisa, b’a buta leli na mi boka 
b’a buta leli na mi boka
b’a buta papa na mi boka
b’a kita leli pone papa papa na mi boka e,
e Wan polisa Wan Polis

pa skucha muzik di seu:  

Muzik di Zumbi

E muzik aki ta un kombinashon di benta, tambú grandi, flùit, triangel ku wiri. Na lugá di benta nan sa usa tambe flùit. Un di e nifikashonnan di e músika kontra aki tabata probablemente pa tene mal spiritu riba un distansia òf pa kore ku nan. E ta komparabel ku bòltumentu di kamisa na banda robes pa tene spiritu riba distansia òf pa kore ku nan. Muzik di zumbi tabata prinsipalmente músika instrumental. 

E instrumèntnan ta:  

  • Matrimonial  
  • Wiri  
  • Triangel  
  • Tambú di dos banda  
  • Benta komo instrumènt ku ta kondusí e melodia.  
  • Flùit

Kantika di Trabou

E meta di kantika di trabou tabata prinsipalmente pa duna un ritmo i krea alivio pa trabou kana mas fásil. Nan tabata usa kantika ora di koba pos, hala rema for di laman, bati pilon, kantika pa laba paña ku washi òf basha fundeshi.

Piskadónan tabata bai traha remando, piskando sin kome. Refiriendo na e stámina aki nan tabata kanta: 

Wayawaya Kalumbambé
Anto mi mama a pari baranka
Ai mi mama a pari baranka
Tabata tin kantika di hala kanoa.
 

Sigur ora nan mester rema bai distansia largu tabata tin kantika di bua kanoa.

Un kantika konosí na Boka Sami ta: 

John Leito, ‘na mi un beter 
te djadumingu lo mi paga bo 
ku mi n’ paga bo djadumingu 
bai keha mi, lo mi paga bo 
John Leito ‘na mi un beter 
te djadumingu lo mi paga bo 
ku mi n’ paga bo djadumingu 
anto djaluna bai keha mi

Kobamentu di pos tabata un trabou hopi pisa i kantando tabata duna alivio na e trabou. Shon Bunita ta doño di e plantashi. E kantika ta bai tokante e anhelo pa pronto bebe awa limpi pa hende i bestia. E shon bunita ta bisa pa manda e bue (os). 

Shon Bunita di: manda bué 
mand’e bué, mand’e bué 
awa p’e bué, mi shon, kuminda pa bué, mi shon 
solo ta kayente, mi shon, kaminda ta leu, mi shon 
Shon Bunita di: manda bué 
mand’e bué  
mand’e bué

E kantikanan ta na Gueni, e idioma ku Afrikanonan sklabisá tabata papia. Restu di Gueni a keda den kantikanan di seú  i di trabou te awe. Tin kantika pa bati kadushi (kantika di bati ku tati), kantika pa bati maishi, kantika di dempel pa ora di dempel un buraku ku tambe tabata yama kantika di sera buraku. Otro kantika di trabou ta: 

  • Kantika di gruña kaminda tabata usa tiki òf niun palabra bou di trabou. 
  • Kantika di kore ficho ku tabata kanta ora di karga i deskarga barkunan. 
  • Kantika di mukel ku tabata kanta pa ora di kibra muraya. 
  • Kantika di mula maishi. 
  • Kantika di piki pa ora tabata koba buraku ku piki. 

E siguiente kantika ta kanta ora di koba buraku. E kantando kiermen ku e ta prizonero, Guinewa ta pais di Afrika.

Pakudo mi pakudo mi mama Lucia 
Mi mama Lucia sueta lo guemi 
Pakudo mi pakudo mi mama Lucia 
Ata mi mama Lucia sueta lo gueni 
Shon Grandi na Ulanda 
Navluta na Guinewa

Kantika di trabou

Mas kantika di trabou por haña den e buki di Sambumbu, Paul Brenneker (zang en muziek) 2017.